[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Szacunek dla ognia.Zastosowanie wzapalony' (ognie świętojańskie); (5) 'płonący lub świecący przedmiot (pochodnia, lampa, świeca)';sferze bytowej, obrzędowej i leczniczej.Narzędzie.Próba ognia.Przepowiednie.Symbolika, sennik.Dokumentacja: Zagadki.Przysłowia.Formuły witania i żegnania ognia.Zamówienia.Modlitewki Proroctwa.słowo ogień przyjmuje też znaczenia przenośne: 'wojna, zamieszki, pożoga wojenna'; 'gwałtownePrzekleństwa.Kolędy bożonarodzeniowe i pastorałki.Pieśni sobótkowe.Pieśni zaduszkowe.Pieśni weselne.Pieśniuczucie, zapał, namiętność' (ogień gniewu, namiętności, uniesienia); 'rumieniec, wypieki na twarzy'miłosne.Pieśni żartobliwe.Pieśni dziadowskie.Pieśni o świętych.Ballady.Legendy.Bajki.Opowieści wierzeniowe.Relacje potoczne.Zapisy wierzeń i praktyk.Bibliografia.(stanąć w ogniu 'zarumienić się gwałtownie'); 'czerwone znamię na skórze', 'podniesiona temperaturaciała, gorączka'; 'upał, żar'; 'blask; luna'.W gwarach notowane jest nadto znaczenie 'choroba świń;Charakterystyka ognia w kulturze ludowej podobnie jak i innych żywiołów -zwłaszcza wody iczerwonka' Karl SGP 3/416.Wszystkie te znaczenia są ze sobą powiązane.ziemi - obarczona jest dwuznacznością.W pozytywnym aspekcie ogień dostarczający ciepła jawi sięNajważniejszym kulturowo derywatem jest ognisko 'stos zapalony po to, by się ogrzać, rozjaśnićjako warunek życia i traktowany jest jako oczyszczający i odnawiający.Obdarzany był czcią,ciemności, ugotować/upiec jedzenie', które przejmuje najważniejsze dla człowieka funkcje ognia iszanowany, podtrzymywany rytualnie, łączony ze sferą sakralną.Wygasanie ognia utożsamia się zpozostaje równocześnie pod kontrolą człowieka.Inne wyrazy p o c h o d n e utrwalają podstawowewygasaniem życia; por.metaforykę domu jako ogniska domowego s SFr 1/581, fraz.założyć, strzeccechy ognia, np.ognisty 'pałający ogniem, rozżarzony, płomienisty'; 'mający barwę ognia; rudy'ognisko domowe.W polskiej kulturze ludowej ogień to dar od Boga, otaczany czcią i szacunkiem(ogniste włosy); 'pełen temperamentu, energii, żarliwy, gorliwy; będący wyrazem takich uczuć'połączonym z bojaznią; objęty szeregiem zakazów, także zakazem dzielenia się nim (pożyczania).(ogniste oczy, ognista mowa); ogniście 'czerwono, purpurowo', 'namiętnie, żarliwie'; ognica 'robaczekTraktowany jak istota żywa, czująca, mówiąca.W domach podtrzymywany z największą troską;świętojański' (świeci w nocy); ognicha albo ognik 'gorczyca albo łopian, łopuch' (rośliny o żółtychgaszony w wyjątkowych sytuacjach, rytualnie w dniu św.Wawrzyńca (10.VIII) (dzień odpoczynkukwiatacłi); ogniopiór albo ognie pióro, ognik 'choroba skóry, występująca na twarzy i głowie w postaciognia); -t-nowy ogień, ->ogień sobótkowy.Natomiast w aspekcie negatywnym ogień to siła, która pali,pęcłierzyków, krost i strupów'; ognić się 'o ranie: być w stanie zapalnym, nie goić się, jątrzyć'.pożera, niszczy, -tpożar.=Nazwa ogień ma zasięg ogólnosłowiański i jest wywodzona z praindoeuro-pejskiego rdzeniaLudy s t a r o ż y t n e czciły bóstwa ognia, np.Agni w Indiach chev Dic 2/309, Atar w Persji, wkontynuowanego np.w stind.Agni- 'ogień', 'bóg ognia', łac.ignis 'ogień', 'niebieskie światło',starożytnej Grecji i Rzymie bogami związanymi z ogniem była Hestia, Westa, Hefajstos, Wulkan Herd'błyskawica' Gamlv ind 274, Vas ES 3/118.Nazwa ta odnosi się do zjawiska przyrody, któremu nadajeLek 107, Kemp sind 315; w doktrynie hinduskiej Brahma jest identyczny z ogniem.Personifikacje tesię cechy bóstwa, jak w ind.Agni- 'bóg ognia', ros.car ogon' 'car ogień' i uwydatnia się jego aktywnośćucieleśniały ogień kultowy i domowy.Ogień wiecznie palący się w domu wyznaczał najświętszeGamlv ind 274.miejsce rodziny, był symbolem życia rodzinnego.Ogień ofiarny identyfikowany był z centrum świataO sakralizacji O.świadczy nazywanie go świętym ogniem Mosz Kul 2/498, świat/ością Pana i9Aa,Kemp sind 315.W mitologiach pojawiają się różne ujęcia sposobu, w jaki człowiek wszedł wPanem, Jezusiń/ciem i9Aa; formy zdrobnień używane w formułach witania i żegnania O., np.: ogienekposiadanie ognia: powtarza się motyw wykradzenia go bogom, np.w mitologii greckiej przezi9Ab, ogicneczek 20e, ogieniaszek 19B, 20a-c, niekiedy z epitetami: święty i9Ab, siawionyPrometeusza, w innych przez ptaki Mif Tok 2/240.W micie australijskim jest kawałkiem słońca Mif Tok'błogosławiony' 20b, kochany 20d.O.nazywa się również gościem pożądanym i9Aa, na terenach2/239
[ Pobierz całość w formacie PDF ]