[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Walczył głównie ze swym stryjecznym bratem Witoldem, a walka ta była tymtrudniejsza, że grozni sąsiedzi Polski, zarówno Zakon Krzyżacki jak cesarzniemiecki, Witolda nie tylko popierali, ale i podburzali.W okresie zawierania układu w Krewie Witold, pogodzony z Jagiełłą, byłksięciem na dzielnicy grodzieńsko-brzeskiej.Zdolny i ambitny, syn ongiś potężnego Kiejstuta, nie zadowolił się rolą jednegoz małych książąt.Wszedł w porozumienie z Krzyżakami i przy ich pomocywywołał na Litwie powstanie.Jagiełło przy użyciu wojsk polskich w latach 1390- 1392 stłumił powstanie ipobił Krzyżaków, ale Witoldowi, który z kolei zdradził Krzyżaków, powierzyłwładzę namiestniczą na Litwie.Pod rządami Witolda Litwa szybko powiększała swe granice na wschodzie idochodziła do nieznanej przedtem potęgi.Przedsiębiorczy Witold ponownie zawarł przymierze z Zakonem i nie oglądającsię na Jagiełłę w roku 1398 ogłosił się wielkim księciem Litwy.Ale w roku następnym poniósł nad rzeką Worsklą zupełną klęskę od Tatarów ito go ponownie zwróciło ku Polsce.W roku 1401 na zjezdzie w Wilnie zawarto układ stanowiący w istociepierwszą formalną unię pomiędzy obu krajami.Jeśli chodzi o stanowisko Witolda, Jagiełło uznawał go za dożywotniegowielkiego księcia Litwy w swoim zastępstwie, a on ponowił akt hołdu dla króla iKorony Polskiej i przyrzekał trwać przy nich wiernie.Na dłuższy czas Witold zrezygnował z dążeń separatystycznych, a Jagiełłoprzyjął go do współrządów w całym państwie, a więc i w sprawach polskich.Odtąd rola i wpływ Witolda na politykę Jagiełły stale rosły, a ponieważ wielkiksiążę dbał przede wszystkim o interesy Litwy, ucierpiały na tym nieraz interesyPolski, między innymi właśnie na skutek postępowania Witolda zostałyzmarnowane dla Polski owoce wielkiego zwycięstwa pod Grunwaldem.W takiej sytuacji ze wzrostem wpływów Witolda rosła również w Polsceopozycja przeciwko niemu.Opozycja ta stała się szczególnie grozna, kiedy do władzy zaczął dochodzićZbigniew z Oleśnicy, pózniejszy biskup krakowski, kardynał, jeden znajwybitniejszych mężów stanu w Polsce. Słabnięcie wpływów Witolda w Polsce zaznaczyło się wyraznie około roku1420, kiedy "panowie krakowscy" sprzeciwili się interwencji polskiej w wojnyhusyckie w Czechach.Ażeby ratować i utrzymać swe dotychczasowe znaczenie, Witold postanowiłdoprowadzić do małżeństwa króla ze swoją siostrzenicą Zofią, księżniczkąholszańską.- W tym momencie rozpoczyna się akcja powieści Matka królów.II HISTORYCZNOZ POWIEZCI.W powieściach historycznych Kraszewski zazwyczaj snuł akcję dokoła osób niewpływających bezpośrednio na tok wielkich wydarzeń i poprzez ich dzieje czyprzeżycia ukazywał postaci naczelne.Ułatwiało mu to dowolny dobór opisywanych wydarzeń, ułatwiało przy tymosiągnięcie podwójnego celu właściwego utworom powieściowym:odmalowanie tła społecznego i kulturalnego przedstawianej epoki oraz zbliżenieczytelnika do przeżyć duchowych ukazywanych bohaterów.W Matce królów taką postacią jest królowa Zofia nazywana familiarnie z ruskaSonką.Młoda kobieta wprowadzona niespodziewanie pomiędzy największeosobistości polityczne kraju ułatwiała zbliżenie do wielkich zagadnień epoki izarazem była wdzięcznym obrazem przeżyć duchowych związanych zestopniowym dojrzewaniem jej do roli królowej prowadzącej własną politykę."Siłę tej niewieściej małej rączki, która żelazną być umiała", ukazał Kraszewskibliżej w działaniu politycznym w następnej powieści cyklu historycznego, wStrzemieńczyku, natomiast w Matce królów działalność jej jest mniej wyrazna,bo usuwa ją na plan dalszy problem najbardziej doniosły i dla owej epoki, i dladziejów obojga narodów w wiekach następnych."Rozegrywa się dziejowy dramat połączonej z Litwą Polski".Głównymi aktorami tego dramatu byli w tym czasie Witold i ZbigniewOleśnicki.Z jednej strony potężny i bohaterski, największy z wielkich książąt litewskich,książę, któremu po wiekach nadano przydomek Wielkiego, z drugiej - "jeden ztych mężów, co się rodzą do panowania i kierowania ludzmi".Witold i Zbyszek, Litwa i Polska bojowały teraz z sobą ponad głową starca, aon nie wiedział, komu miał życzyć zwycięstwa.Jak Jagiełło, będąc królem Polski, popierał politykę litewską Witolda, tak iKraszewski nie potrafił jasno wyrazić swego stanowiska wobec tegopasjonującego dziejowego dramatu.Podziwiał Zbigniewa Oleśnickiego, podzielał jego program politycznyutrzymania unii Polski z Litwą, uznawał jego autorytet moralny, ale sympatiąobdarzał Witolda, w którym niemniej cenił talent polityczny i w którym widziałideał władcy bohatera. Z wielkim księciem Witoldem, zresztą, Kraszewski zżył się kiedyś w młodości,pisząc historię Wilna (wydanie 1838-1842) i obszerny poemat pod tytułemWitoldowe boje (wydanie 1844).Dawne zainteresowania dziejami Litwy poparte gruntowną znajomościąbezpośrednich zródeł historycznych, odrywały Kraszewskiego od stałegozajmowania się losem Sonki i zwracały ku wydarzeniom o większymobiektywnym znaczeniu historycznym.Niektóre rozdziały powieści, jak np.opis zabiegów Witolda o koronę nazjezdzie w Aucku lub opis pobytu Jagiełły w niewoli u Swidrygiełły, są poprostu literacką przeróbką odpowiednich rozdziałów Historii Jana Długosza.Nie znaczy to bynajmniej, że powieść Kraszewskiego jest wiernymodtworzeniem przeszłości.Do tego nie może wystarczyć wierne ukazywanie wybranych faktów, służącychdo budowy akcji powieści.Kraszewski świetnie znał dzieje Polski, ale pisząc powieść, nie zaś historię, niebył pedantem w kojarzeniu faktów, a w charakterystyce bohaterów ukazywałczęściej, niestety, ich wady widoczne w prywatnym życiu niż ich zalety wdziałaniu publicznym
[ Pobierz całość w formacie PDF ]