[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Autor skomponował wiersz na zasadzie „przeplatania” - po każdej z wymienionych zwrotek znajduje się jedna, której treść odwołuje się do stylu życia ludzi przeciętnych, a nawet z marginesu społecznego.Każda z nich zawiera inny obraz: powieszenie chłopaka, zgwałcenie dziewczyny, buntownicze nastroje pod wpływem poezji.Podmiot liryczny stwierdza, że los powieszonego, zgwałconej i poety zagrzewającego do buntu należy również traktować jako powołanie.Wiersz jest prowokujący w swojej wymowie, ale jednoznaczny: każdy musi wypełnić przeznaczoną mu misję, choćby była trudna, przykra, urągająca ludzkiej godności.W ostatnich wersach dotyczących chłopaka i dziewczyny padają bezpośrednie komentarze: Powołał go Pan na stryk oraz Powołał ją Pan / na gnój.Wcześniej została zarysowana scena gwałtu:A ludzie dziewczynę wśród przekleństw gwałciliI włosy jej ścięli, i ręce spalili.Takie ujęcie bliskie jest turpizmowi (ukazywanie obrazów brzydoty), którego zwolennikiem w swojej twórczości był Stanisław Grochowiak.Poetycka refleksja o ascecie z odległego średniowiecza jest zarazem komentarzem do ludzkich losów w ogóle - w każdym czasie i różnych.Bywają mniej lub bardziej piękne i wzniosłe powołania - o tym decyduje Pan.Poeta również ma do spełnienia swoją misję:A ludzie mych wierszy słuchając powstająI wilki wychodzą żerującą zgrają.Powołał mnie PanNa bunt.W ostatniej zwrotce utworu Grochowiak komentuje sens twórczości poetyckiej - również własnej.Wiersz splata w sobie dwa motywy: konkretną sytuację św.Szymona oraz różne przykłady życiowe - uogólnione, bez imion, nazw miejscowych i określenia czasu.Interesującym nawiązaniem do średniowiecznego malarstwa miniaturowego jest wiersz Wisławy Szymborskiej z tomu Wielka liczba (1976) pt.Miniatura średniowieczna.21 Podmiot liryczny przedstawia treść obrazu - wyidealizowany orszak książęcy z paziami, dworkami i rycerzami.Wszystkie postaci są wielkiej urody, pięknie ubrane, konie postępują z gracją po zielonej murawie ozdobionej stokrotkami.Na ramieniu pazia siedzi zabawna małpka.Mogłoby się wydawać, że średniowieczna rzeczywistość jest wspaniała, pełna szczęścia i atrakcji.Jest to jednak obraz niepełny, ukazujący środowisko ludzi wysoko urodzonych, związanych z dworem.Tymczasem feudalny ustrój podzielił społeczeństwo na bogatych i biednych, jednak tych drugich malarz nie przedstawił.Najzacniejszej też kwestiiMieszczańskiej czy kmiecejPod najlazurowszym niebem.Szubieniczki nawet tyciej[.]Wisława Szymborska z ironią mówi o wyidealizowanej tematyce średniowiecznej miniatury, posługuje się neologizmami i przymiotnikami w stopniu najwyższym, oddającymi przesadę w ukazaniu szczęścia i przepychu osób z książęcego orszaku.Archaizuje także pisownię wyrazów xiążę, xiężna.Tak sobie przemile jadąW tym realizmie najfeudalniejszym.Onże wszelako dbał o równowagę:Piekło dla nich malował na drugim obrazku.Malarstwo średniowiecza miało więc swoje ulubione tematy, a wśród nich także piekło.Dowodzi tego również literatura: chętnie przedstawiano środowisko ludzi wysoko urodzonych oraz wyobrażenia śmierci, piekło, a także Chrystusa i Matkę Bożą.Omówione wyżej przykłady nawiązań do średniowiecza pochodzą z poezji współczesnej i odwołują się do dawnego ustroju, światopoglądu i mentalności ludzi oraz do tematyki i formy dzieł sztuki (malarstwa, literatury) a także do języka.PrzypisylO epoce i literaturze średniowiecznej można dowiedzieć się m.in.z: T.Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1997.llM.Adamczyk, B.Chrząstowska, J.T.Pokrzywniak, Starożytność - oświecenie.Podręcznik literatury dla klasy pierwszej szkoły średniej, Warszawa 1994; Krzysztof Mrowcewicz, Starożytność-oświecenie.Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych, Warszawa 1998.llInformacje o językowej strukturze Bogurodzicy można znaleźć w podręczniku: S.Dubisz, M.Nagajowa, J.Puzynina, Język i my.Podręcznik do języka polskiego dla klasy I szkół średnich, Warszawa 1993, s.202-203.llPor.T.Michałowska, dz.cyt., s.291-293.Autorka przytacza i analizuje dodane w późniejszym okresie fragmenty.ll„Przekład” Bogurodzicy na współczesny język polski - za: E.Ostrowska, „Bogurodzica” - najstarszy wiersz polski, w: Literatura polska w szkole średniej, pod red.S.Grzeszczuka, Warszawa 1990, s.21-47.llTamże, s.32.llR.Waksmund, Śmierć świętego Aleksego.Fragment „Legendy o św.Aleksym”, w: Lekcje czytania.Eksplikacje literackie, pod red.W.Dynaka i A.W.Labudy, cz.l, Warszawa 1991, s.158.llS.Dubisz, M.Nagajowa, J.Puzynina, dz.cyt., s.208-238.llDane pochodzą z: Literatura polska.Przewodnik encyklopedyczny, pod red.J.Krzyżanowskiego i Cz.Hernasa, t.2, Warszawa 1985, s.206.llŚwiadczy o tym anegdotyczna wypowiedź J.Kochanowskiego - por.K.Mrowcewicz, dz.cyt., s.62-63.llDane dotyczące okoliczności powstania utworu pochodzą z: Literatura polska, dz.cyt., t.2, s.375.llŚredniowieczna poezja polska świecka, oprać.S.Vrtel-Wierczyński, BN, S.I, nr 60, Wrocław 1952, s.VIII-IX.llDane o pochodzeniu tekstu zestawiono na podstawie: Literatura polska, dz.cyt., t.2, s.312.llCzęść ta nie została opublikowana w podręcznikach.Zainteresowanych odsyłamy do zbioru zawierającego pełną wersję wraz ze zrekonstruowanym końcowym fragmentem: Średniowieczna poezja polska świecka, dz.cyt., s.15-42.llTamże, s.41-42.llS.Vrtel-Wierczyński, Wstęp, w: tamże, s.XXXIII-XXXIV.llT.Michałowska, dz.cyt., s.562.llTamże, s.566.llTamże, s.563-564.llTamże, s.565.llSzczegółowa analiza i interpretacja tego utworu - por.zeszyt poświęcony poezji W.Szymborskiej, opublikowany w ramach naszej serii opracowań.lSpis treściWstępNajstarsza polska pieśń religijna - BogurodzicaLegenda o św.Aleksym jako przykład literatury hagiograficznejReligijne treści Lamentu świętokrzyskiegoMocne Boskie tajemności.mistrza MaciejaPieśń pasyjna Władysława z Gielniowa Jezusa Judasz przedał.Normy elegancji w wierszu SłotyFilozoficzne treści w Rozmowie Mistrza Polikarpa ze ŚmierciąPoezja erotycznaLiterackie nawiązania do średniowieczaPrzypisy
[ Pobierz całość w formacie PDF ]