Miłosz Kłobukowski. Archetyp ofiary w literaturze polskiego romantyzmu

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.3, s.37.Teleologia fenomenu ofiary 213Tęsknić szlachetnej duszy do swojego zródła!(s.18 19, w.227 230, 239 242)Bohaterka utworu Malczewskiego nie jest jednak zupełnie szczęśliwa,ponieważ doświadcza konfliktu pomiędzy mistycznym umiłowaniem Bogaa czysto ludzkim, ziemskim, choć równie silnym uczuciem do ukochane-go syna Wojewody Wacława.Maria doznaje bolesnego rozdarcia, gdyżwspółistnienia w jej życiu tych wartości nie sposób pogodzić.Albo miłośćziemska, albo niebiańska, albo mistyczne zjednoczenie z Absolutem, albozwyczajne ziemskie życie.Jak sama bohaterka wyznaje:Nieraz w zmysłów zamknięciu, nad tą dużą Księgą,Zniżona całym czuciem przed Stwórcy potęgą,Gdym chciała ciebie stłumić modlitwy pociechą,Zaraz mi brzmiało jakby twego żalu echo!To może Pan Bóg skarze tak żywe kochanieI tatarska ci strzała w serce się dostanie.Widzisz ten jasny promień? co z liści osnowyCiągnie swój drzący połysk między nasze głowy?Ten promień żywi zdobi - każdego weseli;Czemuż gdyśmy złączeni on jeszcze nas dzieli?(s.32 33, w.552 561)Nie sposób połączyć dwóch różnych ontycznie doświadczeń, dwóchsposobów egzystencji.Tylko ofiara i wyrzeczenie się ziemskiego żywota mogąprowadzić do w pełni harmonijnego poznania i zjednoczenia z Bogiem.Ha-lina Krukowska twierdzi, że ukazana przez Malczewskiego noc mistycznaMarii służy uwydatnieniu kontrastu z nocą kosmiczną, czyli wszystkiminegatywnymi aspektami świata przedstawionego �. Noc mistyczna, cho-ciaż otwiera jednostkę na wymiar wartości Boskich, to jednak nie zmniejszaciężaru jej losu na ziemi, a wprost przeciwnie, przynosi skrajne spojrzenie nanią jako na jakże mroczną w Marii krainę złudzeń, śmierci i zła �.Caływięc utwór posiada wymowę gnoseologiczną, gdyż przedstawione w nimzdarzenia, artykułując z racjonalnego punktu widzenia bezsens, cierpieniei okrucieństwo, symbolizują los człowieka, który tylko w kategoriach meta-fizycznych może nabrać wyższego, a nawet jakiegokolwiek sensu.62 Zob.tamże, s.3963 Tamże.214 Rozdział 3Trzecim sposobem postrzegania celu ofiary prowadzącej do pozna-nia już nie immanentnym, ale sformułowanym jest interpretowanie rze-czywistości w celu kreacji poetyckiego mitu używanie charakterystycznychdla języka mitu struktur prowadzące do stworzenia własnej, poetyckiej wy-kładni rzeczywistości w kategoriach nadprzyrodzonych, a co za tym idzienadania im niedostrzegalnego z innych, racjonalnych płaszczyzn, s en s u.Jak zauważa Cieśla-Korytowska, również mity tworzone przez Słowackie-go mają charakter teleologiczny.Kluczową rolę w systemie genezyjskimwykreowanym przez poetę odgrywa właśnie ofiara.Zjawisko to tłumaczyu Słowackiego niekończący się ciąg śmierci poszczególnych bytów w ka-tegoriach metafizycznych.Okazuje się absolutnie konieczne ze względu naumożliwienie ustawicznych przemian w świecie eschatologicznym, dziękiczemu świat materialny jawi się jako swoista fabryka ducha mogąca funkcjo-nować tylko dzięki nieustannej ofierze z pierwiastków indywidualistycznych,z principium individuationis.Zwiat w wizji Słowackiego jest podzielony nadwa przeciwstawne pierwiastki analogicznie jak u Platona ciało i ducha.Bezustanna ofiara starych form materii jest fundamentem rozwoju obecnegow nich pierwiastka Bożego ducha, który odradza się w nowych, dosko-nalszych formach.Na tym polega właśnie sens cierpienia i ofiary składanejz ciała na uwalnianiu się ducha zasiedziałego w materii poprzez jego re-wolucyjny pierwiastek.Idealnym archiwzorcem a zarazem symbolem ofiary w konstrukcieepistemologicznym zaproponowanym przez Słowackiego jest Chrystus.Chrześcijański charakter ofiary przejawia się przede wszystkim w jej celu,czyli przezwyciężeniu śmierci, zmartwychwstaniu, a nie w typowo pogań-skim rozumieniu zjawiska jako wymiany.Co więcej, schemat losu Chry-stusa stał się figurą dziejów całej ludzkości, w tym Polski.64 Zob.M.Cieśla-Korytowska, O romantycznym poznaniu, s.149 151.Por.tejże,Mityczna struktura wyobrazni Słowackiego, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1979,s.103 104.65 Zob.R.Przybylski, Rozhukany koń, s.191 192.66 Zob.tamże, s.150 151, 164 165; M.Cieśla-[Korytowska], Mityczna struktura wy-obrazni Słowackiego, s.81.67 Zob.M.Cieśla-[Korytowska], Mityczna struktura wyobrazni Słowackiego, s.86.68 Zob.A.Kowalczykowa, Wstęp, w: J.Słowacki, Krąg pism mistycznych, oprac.A.Ko-walczykowa, Wrocław 1982, s.LV LVI.Teleologia fenomenu ofiary 215Dzieła Słowackiego z okresu mistycznego miały przede wszystkimzbudować teleologiczną wykładnię cierpienia w dziejach zarówno materii,jak i narodu.Maria Cieśla-Korytowska twierdzi skupienie się poety na cier-pieniu koniecznym, czyli na ofierze związane jest z charakterystycznym dlawielu mitów waloryzowaniem męki w celu znalezienia odpowiedzi na pyta-nie o jej sens [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony