Leszek Podhorodecki Sławni hetmani Rzeczypospolitej

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pod koniec kampanii zabrakłonawet ludzi do obsadzenia garnizonami zdobytych niedawno twierdzi miast.Wiosną 1536 r.wojska moskiewskie podjęły więc kontrofen-sywę i dość szybko odzyskały prawie wszystkie utracone przed ro-kiem miejscowości.W dowód uznania za zwycięską kampanię 1535 r.Tarnowski 20pazdziernika 1535 r.otrzymał od Zygmunta Starego godność woje-wody krakowskiego.Został więc drugim w hierarchii senatoremświeckim Korony.Województwo ruskie otrzymał po nim Jan Tęczy-ński.Hetman został usatysfakcjonowany, ale szczerze bolał nadutratą zdobytej z takim trudem i mozołem Siewierszczyzny.51Niebawem obie walczące ze sobą strony zaczęły szukać sposobówdo podjęcia rozmów i zawarcia honorowego rozejmu.Ostatecznie Li-twini ustąpili i pierwsi udali się do Moskwy na rokowania.Rezulta-tem ich było podpisanie w lutym 1537 r.rozejmu na pięć lat.Siebieżi Zawołocze pozostały w rękach moskiewskich, Homel ostał się przyLitwie jako jedyne większe miasto zdobyte podczas kampanii 1535 r. Wynegocjowany traktat był niewątpliwie sukcesem dyplomacjirosyjskiej.Posłowie litewscy przybyli do Moskwy, a więc uznaliwiększe �dostojeństwo� państwa rosyjskiego.Odzyskano prawiewszystkie ziemie zagarnięte w ostatniej kampanii przez Litwę, nagranicy zachodniej zaś uzyskiwano pięć lat pożądanego pokoju.Po-święcano jedynie kilku bojarów, którzy dostali się do niewoli litews-kiej, ale i tak ich życiu nie zagrażało niebezpieczeństwo.W państwiemoskiewskim znajdowało się bowiem wielu żołnierzy przeciwnikawziętych w niewolę, którzy nie pochodzili wprawdzie z wielkich,możnowładczych rodów, mogli przecież z powodzeniem spełniaćrolę zakładników" 14.Róże j m z Moskwą był Polsce bardzo potrzebny, musiała bowiemrozprawić się z hospodarem, Piotrem Rareszem, który znowu niepo-koił południową granicę i intrygował na drodze dyplomatycznej, niechcąc wyrzec się praw do Pokucia.Zawarł sojusz z Moskwą i podjudzałją do nowego wystąpienia zbrojnego na zachodzie, związał też swe na-dzieje z Habsburgami, bez powodzenia szukał porozumienia z Chana-tem Krymskim 15.Podczas kampanii Tarnowskiego na Siewierszczyz-nie dokonał, w interesie Moskwy, dywersyjnej wyprawy na Pokucie,ale po splądrowaniu wielu miejscowości wycofał się do Mołdawii.Pokucie było wówczas prawie bezbronne, sejm 1535 r.bowiemzamiast radzić o obronie i uchwaleniu na nią podatków, zajął sięwalką z obozem dworskim.Powstający wówczas szlachecki ruch,tzw.egzekucyjny, występował z żądaniem egzekucji dóbr i praw (tojest m.in.oddania królowi zagarniętych niegdyś przez magnatówkrólewszczyzn), co miało ograniczyć rolę możnowładztwa, walczył ouzyskanie przewagi w państwie, chciał odciągnąć Zygmunta Staregood sojuszu z możnymi, zasiadającymi w senacie, i uczynić zeń wład-cę szlacheckiego, realizującego reformy wzmacniające państwo wsojuszu ze szlachtą.Zygmunt I Stary był jednak monarchą senator-skim", toteż szlachta wystąpiła przeciw niemu i, wbrew potrzebomobronnym państwa, nie zgodziła się na uchwalenie podatków na wojsko.52Tarnowski, wielki możnowładca, był przeciwnikiem ruchu egze-kucyjnego.Dzięki przejściowemu pojednaniu z Boną 15 marca 1536r.uzyskał kasztelanię krakowską, najwyższy urząd świecki w Koro-nie.Pozostawione przez niego województwo krakowskie otrzymałjego główny przeciwnik, Piotr Kmita.Prowadzone rokowania z Wołochami nie dały rezultatu, dlatego wobawie przed nowym najazdem z południa król zwołał w 1536 r.pospo-lite ruszenie.Szlachta miała zbierać się w Glinianach pod Lwowem, aleponieważ Raresz zachowywał się spokojnie, mobilizację odwołano.Po śmierci Szydłowieckiego wielu dygnitarzy widziało w Tarnows-kim kandydata do urzędu kanclerza wielkiego koronnego.Bonaobawiała się jednak rosnącej potęgi Tarnowskiego.Gdyby skupił wswych rękach godności: kanclerza, kasztelana krakowskiego i zażą-dał oddania buławy, mógłby zająć miejsce tuż przy królu i odsunąćją w cień.Nie dopuściła więc do nadania mu urzędu kanclerza, po-wołując się na prawo o incompatibiliach, zabraniające łączenia kilkuwysokich godności w jednym ręku.Urząd uzyskał ostatecznie bliskiprzyjaciel Tarnowskiego, Jan Chojeński.Również godność pod-kanclerzego powierzono człowiekowi hetmana, jego powinowate-mu, Pawłowi Wolskiemu.Decyzją króla Tarnowski nie poczuł sięwięc urażony.Jego wpływy w kraju wyraznie wzrosły.Rozsądne stanowisko Tarnowskiego ujawniło się najbardziej pod-czas dramatycznych tygodni wojny kokoszej" w 1537 r.Król znowuzwołał pod Lwów pospolite ruszenie.W drodze na wyprawę wojennązatrzymał się wraz z Boną w Tarnowie i był hucznie podejmowanyprzez hetmana.Jednakże tego roku Wołosi również nie wyruszyli wpole.Szlachta, niezadowolona z powodu wyciągnięcia jej z domowychpieleszy, ostro natarła na parę królewską.W obozie, 20 sierpnia 1537 r.,doszło do rokoszu, podczas którego szlachta nie atakowała otwarcieZygmunta Starego, lecz jego złych doradców", czołowych senatorów.Roznamiętnienie tłumów szlacheckich było tak ogromne, że w każdejchwili groził wybuch wojny domowej.Zgromadzeni odmówili marszupod Trembowlę, gdzie wyznaczony był punkt zborny pospolitego rusze-nia, i wysłali do króla swych przedstawicieli z długą listą żądań.Sprowa-dzały się one do egzekucji dóbr i praw, incompatibiliów, odsunięciaBony od wpływu na politykę wewnętrzną i zagraniczną państwa, usu-nięcia niektórych doradców króla.Zgromadzona tłumnie pod Lwowemszlachta jęła grabić okoliczne dobra ziemskie, ogołacając je z żywności.53Król odmówił spełnienia żądań szlachty, a na rozmowy wysłał doobozu co bardziej wytrawnych senatorów.Tarnowski wraz z innymidygnitarzami stanął 22 sierpnia naprzeciw wzburzonego tłumu.Ostro walczono na języki, a wśród przemówień były prawdziwe pe-rełki staropolskiego krasomówstwa.W wywodach mówców przeja-wiała się troska o dobro państwa, ale przeważał egoizm stanowy idemagogia" 16.Po mówcach rokoszowych wystąpił Tarnowski.Od-ważnie zarzucił szlachcie podeptanie powagi majestatu króla i Rze-czypospolitej, apelował o rozpatrzenie wszystkich spornych sprawna najbliższym sejmie.Odpowiedzią na wystąpienie hetmana byływrogie okrzyki, ten i ów ze szlachty chwycił za szablę, w stronę mó-wcy padł nawet strzał, na szczęście chybiony.Zagrożeni napa-dem tłumu senatorowie dopadli koni i uszli do Lwowa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Search

Podstrony