[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tl-Buga (1287 1291) nie miał warunków do samodzielnegorządzenfa państwem.Zapowiadał się widocznie jako osobistość, któramoże ukrócić wpływy Nogaja, skoro ten jeszcze za panowania MngkeTe'mra i Tuda Mngkego trzymał go blisko siebie i uniemożliwiałjakiekolwiek kontakty, a następnie stworzył nowemu chanowi takiewarunki, że ten musiał czuwać, aby go nie obalili inni kandydaci dotronu, popierani przez Nogaja.Tl-Buga wznowił wojnę z ilchanami perskimi, która jednak zakończyłasię dwukrotną porażką jego wojska (1288 i 1290).Co się tyczystosunków wewnętrznych, Tl-Buga zamierzał usunąć od rządówNogaja.W tym celu miał się porozumieć z synami Mngke Temra.Spisek rychło się wydał i synowie Mngke Temra, których Nogajpotrafił przekonać, że Tl-Buga był sprawcą śmierci ich ojca, odwrócilisię od niego, a jeden z nich, Togtoga (Toktaj Marka Polo, Tochtuzródeł muzułmańskich), pozbawił go życia i sam wstąpił na tron (1291).W osobie Togtogi Złota Orda otrzymała władcę, który nie tylkoprzywrócił jej jedność i podołał trudnościom spowodowanym przezklęskę żywiołową (długotrwała posucha i jej skutki, pomór bydła i głód),ale również przygotował grunt pud rządy Ozbega, będące okresemrozkwitu i potęgi tej dzielnicy imperium mongolskiego.Togtoga nie miał łatwego zadania.Nogaj, z którego łaski otrzymał tron,ustanowił w Złotej Ordzie rządy kilku braci z Togtogą na czele.Naturalnie, ambitny władca nie miał zamiaru dzielić się władzą i wygnał swoich współregentów, którzy u Nogaja szukali schronienia i pomocy.Krok ten musiał doprowadzić do otwartej wojny z Nogajem.W pierwszejfazie Togtoga został pobity, ale Nogaj popełnił błąd: zamiast ścigaćnieprzyjaciela i ewentualnie zadać mu ostateczny cios, Nogaj cofnął sięna Kaukaz.A tymczasem wśród jego wojska wybuchały zamieszki zakażdym razem krwawo tłumione przez niego.W rezultacie duża częśćludzi umykała do Togtogi, który przygotowywał się do nowej wyprawy.W czasie bitwy, kiedy szala zwycięstwa przechylała się widocznie nastronę Togtogi, Nogaj został przez jednego ze swoich ludzi zabity (1300).Togtoga już jako jedyny władca Złotej Ordy postanowił odebraćilchanom perskim ziemie zakaukaskie.Pora wydawała się mu pomyślna,ponieważ w Gruzji zależnej od ilchanów znowu zaczęły brać górętendencje odśrodkowe i zarazem dążenia do nawiązania stosunków zeZłotą Ordą.Jednakże ilchan Gazan rychło położył im kres, toteż rachubyTogtogi na czynna pomoc Gruzji zawiodły.Kiedy na domiar tego niepowiódł się wypad jego wojsk na Kaukaz, Togtoga zmienił zdawałobysię radykalnie plan i oto w 1304 r.przybyło do Tebryzu jegoposelstwo, ofiarowując pokojowe współżycie.Można sądzić, że Togtogacierpliwą grą dyplomatyczną pragnął uzyskać to, czego nie mógłosiągnąć orężem, ale czynnikiem, który na pewno decydująco zaważył nataktyce Togtogi, było postępowanie Mameluków egipskich.Ci zrezygno-wali z marszu na Persję i ograniczyli się jedynie do obrony swoichposiadłości w Syrii.Niebawem doszło do zawarcia pokoju miedzyilchanami i Mamelukami i odtąd Togtoga nie mógł liczyć na ich pomoc.Znormalizowanie stosunków między Złotą Ordą a państwem ilchanówsprowadziło ożywienie han-dlu.Ożywiły się drogi prowadzące przez Kaukaz, a miasta napełniłysię dawno nie widzianymi towarami.Za rządów Togtogi posiadłości genueńskie na Krymie złożyły ponownieegzamin z potęgi i obronności.Klęski żywiołowe, o których wyżej byłamowa, dały Kaffie dobrą okazję do uprawiania na wielką skalę handluludzmi.Genueńczycy kupowali młodzież ruską, połowiecką, tatarskąoraz czerkie-ską" (tj.z Kaukazu) i wywozili ją przede wszystkim doEgiptu, gdzie młodzieńcy zasilali szeregi gwardii przybocznej sułtanówmameluckich.O faktach tych pisze nasz podróżnik w rozdziale CCXX.Do tego bezpośredniego powodu dołączał się jeszcze inny, o wieleważniejszy.Oto Genua od dawna skłaniała się na stronę państwailchanów i nawet jej statki patrolowały brzeg kaukaski Morza Czarnego.Wojna z Genua nie była wojną w pełnym tego słowa znaczeniu:Genueńczycy odpłynęli z Kaffy, którą wojska Togtogi zrabowały ispaliły (1308).Zdobycie Kaffy było właściwie jedynym wojennymsukcesem tego chana, który w kilka lat pózniej zmarł (1312). CCXXIII%7łelazną Bramą Jest to przesmyk Derbendu między MorzemKaspijskim a górami Kaukazu.Morzem Saraj Marko Polo tak nazwał tu Morze Kaspijskie od stolicyZłotej Ordy, Saraju, położonej jak wiemy nad dolną Wołgą.CCXXIXNogaj Nogaj (po mongolsku nochaj znaczy pies) rozpoczął swojąkarierę jeszcze za panowania Berkego.W 1259 r
[ Pobierz całość w formacie PDF ]